Қытай және демократияның болашағы

«Қытай жақын болашақта әлемдегі жетекші экономикалық және геосаяси қуатты көшбасшы ел бола ала ма? Немесе әлдебіреулер болжағандай ықпалды орнына әлден жайғасты ма? Егер екі сұрақтың да жауабы «иә» болса, жаһандық демократияның болашағы үшін салдары қандай болмақ?» ,-деп жазады Project Syndicate

Қытайдың өсу қарқыны көз ілестірместей күйде екені анық. Қытай ішкі өнім бойынша 20 жыл ішінде АҚШ-ты басып озуға таяды. Мұның барлығы екі ел валютасының өсіміне және валютаны айырбастау құнының, яғни долларды юаньға айналдыруға байланысты айтылған болжам. Қытай қазірдің өзінде сауда экономикасы жағынан әлемдегі көшбасшы ел. Сондай-ақ қытай елі әлемде юуанды халықаралық деңгейде қолдануға және әлемдік сауданы осы валюта бойынша орнықтыруға күш салып жатыр. Өйткені доллар қазір әлемдік жетекші валюта болғанымен, оның бағасы тұрақсыз.

Сонымен қатар, Қытай өзінен алған қомақты қарыздарын қайтара алмай қалған коммерциялық серіктестерінен әскери базаларды және басқа да геостратегиялық маңызды орындарды алып, инвестицияларын Африка мен Оңтүстік Азияның басқа елдеріне қайта кіргізеді. Қытайдың сыртқы инвестицияларын одан әрі нығайтқанының және Еуразия аумағындағы елдермен экономикалық байланыстарды тереңдеткенінің айқын айғағы-«Бір жол, бір белдеу» бастамасы.

Қытай өзінің өркендеуі мен тұрақтылығын қаншалықты көрсетсе, оның соғұрлым авторитарлық үлгі ретінде тартымдылығы артады. Дамушы және дамыған елдердің бақылаушылары осындай сындарлы кездерде шешімдерді қабылдау өте қиынға түсетінін және әлемдік үдерісті демократиялық жүйеде ұстап қалудың оңай еместігін айтады. Бірақ бұл үдерістің де, оның нәтижесінің де болашағы күмәнді. Қазір Қытай кедей елдердің қажеттілігін әрқашан ескеруге дайын. Бірақ мұның лайықты қойылған бір бағыттағы механизмі бар.

Алайда Қытай басшыларының да саясатта маңызды қателер жасауы мүмкін. Өйткені олар ешқашан қарызға батқан корпорациялар сәтсіздігі, қытай қаржы институттарындағы жасырын проблемалардың ашылуы, жаһандық энергетикалық бағаның өсуі немесе елеулі геосаяси жағдайлар тәрізді жақсы дамып келе жатқан экономиканы қиратуы мүмкін кризисті басқарушы рөлінде болған емес. Қытай қаржылық нарығының жоғарылауы оның капитал ағымын тұрақсыз етуі мүмкін. Ал Көршілес жатқан солтүстік Корея Қытайдың геосаяси статусына кері жағдай жасайды.

Қысқаша айтқанда, жоғарыдағы аталған жағдайлар орын алса Қытай көшбасшылары мұндай қарсыластыққа төтеп бере алмайды. Ал мұндай режим кезіндегі нақты жағдайдың қандай болатынын болашақ көрсетер.